Μια αντισυλληπτική μέθοδος θεωρείται αποτελεσματική όταν ο αριθμός των ανεπιθύμητων κυήσεων είναι μικρότερος από 2 στις 100 γυναίκες που χρησιμοποιούν την μέθοδο αυτή για διάστημα ενός έτους. Όταν το ποσοστό των ανεπιθύμητων κυήσεωνείναι από 2 μέχρι 10 %, η μέθοδος αυτή

θεωρείται μετρίως αποτελεσματική, ενώ σε ποσοστό πάνω από 10 % θεωρείται ελάχιστα αποτελεσματική. Βέβαια, η αποτελεσματικότητα μιας αντισυλληπτικής μεθόδου είναι συναρτώμενη και του τρόπου με τον οποίον αυτή χρησιμοποιείται: η αποτελεσματικότητα μιας μεθόδου μειώνεται όταν αυτή δεν χρησιμοποιείται σωστά. Η μέγιστη αποτελεσματικότητα μιας αντισυλληπτικής μεθόδου προκύπτει μέσα από την σωστή χρήση της σε σταθερή βάση.

Γενικά, οι μέθοδοι αντισύλληψης θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν σε ορμονικές και μη ορμονικές. Αυτές περιλαμβάνουν φυσικές μεθόδους, μεθόδους φραγμού, και την τοποθέτηση ενδομητρίου σπειράματος. Το παρόν άρθρο θα ασχοληθεί με τις μη ορμονικές μεθόδους αντισύλληψης.
1. Φυσικές μέθοδοι αντισύλληψης
• Μέθοδοι περιοδικής αποχής
Τα ζευγάρια προσπαθούν να αποφύγουν την σεξουαλική επαφή κατά τις λεγόμενες και γόνιμες μέρες, δηλαδή το διάστημα που λαμβάνει χώρα η ωοθυλακιορρηξία.
Για να υπολογίσουν το διάστημα αυτό χρησιμοποιούν τρεις μεθόδους:
Α. ημερολογιακή μέθοδος. Σύμφωνα με μέθοδο αυτή, η γυναίκα μετρά τις ημέρες κάθε κύκλου για ένα διάστημα 6 μηνών. Στη συνέχεια, αφαιρεί 18 ημέρες από τον βραχύτερο κύκλο της. Αυτή η μέρα σηματοδοτεί την έναρξη της γόνιμης φάσης της γυναίκας. Κατόπιν, αφαιρεί 11 ημέρες από τον μεγαλύτερο κύκλο της και αυτή η μέρα σηματοδοτεί το τέλος της γόνιμης φάσης της. Η ημερολογιακή μέθοδος καθορίζει κατά προσέγγιση τις γόνιμες μέρες μιας γυναίκας, αποφεύγοντας τις επαφές ή λαμβάνοντας ιδιαίτερες προφυλάξεις κατά τις ημέρες αυτές, προς αποφυγή γονιμοποίησης. Σε 100 γυναίκες που χρησιμοποιούν την μέθοδο αυτή για διάστημα ενός έτους θα έχουμε περίπου 9 εγκυμοσύνες.
Β. μέθοδος βασικής θερμοκρασίας. Η μέθοδος αυτή θα χρησιμοποιήσει την άνοδο της βασικής θερμοκρασίας που παρατηρείται κατά την ωοθυλακιορρηξία, μια άνοδος περίπου 0.5 βαθμών Κελσίου. Αποφεύγοντας τις επαφές για ένα διάστημα μέχρι και 3 ημερών μετά την θερμοκρασιακή αυτή αλλαγή, θα έχουμε μια αποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από την ημερολογιακή μέθοδο (περίπου 3 εγκυμοσύνες στις 100 για διάστημα ενός έτους).
Γ. μέθοδος τραχηλικής βλέννης. Οι γόνιμες μέρες υπολογίζονται κατά προσέγγιση με την αύξηση των τραχηλικών εκκρίσεων που συνοδεύουν την ωοθυλακιορρηξία και την αποφυγή των επαφών κατά τις ημέρες αυτές, δίνοντας παρόμοια ποσοστά αποτελεσματικότητας στην ορθή εφαρμογή της (περίπου 3 εγκυμοσύνες σε 100 ζευγάρια που θα χρησιμοποιούν αυτή την μέθοδο σαν μοναδική αντισυλληπτική μέθοδο για διάστημα ενός έτους).
• Διακεκομμένη συνουσία
Αναφερόμαστε στην απόσυρση του αντρικού γεννητικού οργάνου από τον κόλπο πριν την εκσπερμάτιση, την παλαιότερη αντισυλληπτική μέθοδο. Το πέος πρέπει να αποσύρεται ολοκληρωτικά, καθώς έχει προκύψει εγκυμοσύνη από εκσπερμάτιση στα έξω γεννητικά όργανα. Τα ποσοστά αποτυχίας είναι υψηλά και μπορεί να φτάσουν μέχρι και 40 %.
• Μέθοδος θηλασμού.
Ο θηλασμός συνδέεται με φυσική αντισύλληψη, καθώς η προλακτίνη (αυξημένη κατά την γαλουχία) οδηγεί σε καταστολή της ωοθυλακιορρηξίας. Η σωστή χρήση της μεθόδου αυτής προϋποθέτει πως το βρέφος καλύπτει τουλάχιστον το 85% των ημερησίων αναγκών του από το μητρικό γάλα, πως το βρέφος είναι κάτω των 6 μηνών και πως δεν έχει ακόμα εμφανιστεί έμμηνος ρύση μετά τον τοκετό.
Μετά την παρέλευση του 6μηνου η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι αμφίβολη. Κατά την διάρκεια της γαλουχίας, ορμονικά αντισυλληπτικά που περιέχουν οιστρογόνο καλό είναι να αποφεύγονται.
2. Μέθοδοι φραγμού
Αυτοί περιλαμβάνουν την χρήση σπερματοκτόνων ουσιών, κολπικού διαφράγματος και αντισυλληπτικού σπόγγου, καθώς και χρήση αντρικού ή και γυναικείου προφυλακτικού.
Τα διάφορα αυτά μέσα προϋποθέτουν την σχολαστική εφαρμογή τους ώστε να διασφαλίσουν την αποτελεσματικότητά τους και να παραμείνουν ασφαλή για την γυναίκα που τα επιλέξει. Οι σπερματοκτόνες ουσίες διατίθενται σε μορφή κρέμας, γέλης, αερολύματος, μεμβράνης ή και υποθέτου. Τα σπερματοκτόνα πρέπει να τοποθετούνται στον κόλπο15- 20 λεπτά πριν την σεξουαλική επαφή προκειμένου να είναι δραστικά, ενώ αν η σεξουαλική πράξη καθυστερήσει για περισσότερο από μια ώρα ή επαναληφθεί, θα πρέπει να τοποθετηθεί επιπλέον σκεύασμα. Τα σπερματοκτόνα είναι πολύ πιο αποτελεσματικά όταν συνδυάζονται με τη χρήση προφυλακτικού ή διαφράγματος, ενώ οι γυναίκες που τα χρησιμοποιούν μπορεί να εμφανίσουν προδιάθεση στην εμφάνιση βακτηριουρίας μετά την σεξουαλική επαφή.
Η χρήση προφυλακτικού είναι η πιο διαδεδομένη μορφή αντισύλληψης. Είναι μια μέθοδος ασφαλής, αποτελεσματική και πλήρως αναστρέψιμη, ενώ έχει το επιπλέον όφελος της προστασίας από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Ο κίνδυνος ρήξης του είναι 3% και σχετίζεται με την τριβή και την λανθασμένη τοποθέτησή του. Εάν ταυτόχρονα χρησιμοποιηθεί κάποιο λιπαντικό, θα πρέπει να έχει σαν βάση το ύδωρ, ενώ λιπαντικά όπως βαζελίνη, baby oil, βούτυρο και έλαια πρέπει να αποφεύγονται γιατί μπορεί να προκαλέσουν ρήξη του προφυλακτικό
3. Ενδομήτρια σπειράματα
Τα σπειράματα είναι συσκευές από εύκαμπτο πλαστικό ή από πλαστικό και μέταλλο, συνήθως χαλκό, μήκους 2- 4 εκ που τοποθετούνται στην κοιλότητα της μήτρας. Η αντισυλληπτική δράση τους είναι μακροχρόνια ( τα περιέχοντα χαλκό διαρκούν 5 έτη), υψηλής αποτελεσματικότητας και χωρίς ορμονικές παρενέργειες, ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και κατά την περίοδο της γαλουχίας. Σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν χρησιμοποιούν κάποια αντισυλληπτική μέθοδο, τα ενδομήτρια σπειράματα μειώνουν τον κίνδυνο έκτοπης κύησης κατά 80- 90%, ενώ σπειράματα που φέρουν την ουσία λεβονογεστρέλη μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αντιμετώπιση μηνομητρορραγιών στις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Στις γυναίκες που χρησιμοποιούν ενδομήτριο σπείραμα ίσως υπάρχει μια σχετική αύξηση της εμφάνισης πυελικής φλεγμονής μετά από λοίμωξη με κάποιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα. Μεγάλη έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας πάντως έδειξε ότι συχνότητα πυελικής φλεγμονής αυξάνει μόνο κατά το πρώτο 20ήμερο από την τοποθέτηση του σπειράματος και μετά πέφτει στην συχνότητα του γενικού πληθυσμού, ενώ σε κάθε περίπτωση η προληπτική χορήγηση αντιβίωσης μειώνει τον κίνδυνο αυτό. Η πιο επικίνδυνη επιπλοκή του σπειράματος είναι νη διάτρηση της μήτρας, επιπλοκή που είναι πολύ σπάνια εφόσον το σπείραμα τοποθετηθεί σωστά.